پترولوژی و ژئوشیمی سنگهای آتشفشانی ائوسن ناحیه داورزن- سبزوار

سنگ های آتشفشانی و آتشفشانی- رسوبی ائوسن تا الیگومیوسن و نهشته های کواترنری مناطق داورزن و کلاته سادات، در جنوب نوار افیولیتی سبزوار و در لبه شمالی زون ایران مرکزی رخنمون دارند. سنگ‎های ائوسن میانی- فوقانی داورزن شامل تناوب گدازه‎های بازیک- حدواسط با طیف ترکیبی تراکی آندزی بازالت، تراکی‎آندزیت، آندزیت و سنگ‎های آذرآواری وابسته با میان لایه های رسوبی (توف، برش، ماسه سنگ و آهک نومولیت دار) بوده که در یک محیط دریایی کم عمق تشکیل شده اند. توالی ذکر شده توسط تعدادی دایک با ترکیب تراکی آندزیتی قطع شده اند.بر اساس پارامترهای مغناطیسی اندازه‎گیری شده، بر روی یکی از این دایک ها با روش بررسی ناهمگنی خودپذیری مغناطیسی(ams)مشخص شد که میانگین راستای خطوارگی های مغناطیسی با راستای کلی امتداد دایک مطالعه شده، مطابقت دارد. در بین توالی رسوبی الیگوسن کلاته سادات، افق‎هایی از گدازهبازالتیرخنمون دارند که در گزارشات قبلی تحت عنوان بازالت‎های کواترنری معرفی شده اند، ولی بررسی‎های جدید نشان می‎دهند که آن ها در حوضه رسوبی الیگوسن فوران کرده اند. مجموعه آتشفشانی- رسوبی الیگوسن بر روی رسوبات ائوسن و در زیر مارن های گچ-دار میوسن و کنگلومرای پلیوسن قرار دارند. سنگ های آتشفشانی ائوسن داورزن دارایبافت های پورفیری، گلومروپورفیری و میکرولیتی- تراکیتی و بافت‎های غیرتعادلی (نظیر حاشیه ی واکنشی، ادخال، بافت غربالی و منطقه‎بندی در فنوکریست های پلاژیوکلاز و کلینوپیروکسن) هستند و در نمودارهای ژئوشیمیایی روندهای پیوستگی و خویشاوندی از راه تبلور تفریقی نشان می دهند. غنی شدگی از عناصر نادر خاکی سبک، عناصر ناسازگار و لیتوفیل بزرگ یون و آنومالی منفی از عناصر با شدت میدان بالا مانندti، nb و ta که از ویژگی های شاخص ماگماهای محیط های کمانی است در این سنگ ها مشهود می باشد. این سنگ ها در نمودارهای تعیین محیط زمین ساختی نیز در جایگاه کمان ماگمایی حاشیه قاره قرار می گیرند. امّا سنگ های آتشفشانی الیگوسن کلاته سادات دارای ترکیب یکنواخت بازالتی، غنی شدگی از عناصر نادر خاکی سبک، ناسازگار و لیتوفیل بزرگ یون و برخلاف سنگ های آتشفشانی ائوسن داورزن، فاقد آنومالی منفی از عناصر با شدت میدان بالا و یا میزان بسیار اندک این آنومالی هستند و در نمودارهای تعیین محیط زمین ساختی نیز در جایگاه بازالت های پشت کمانی قرار می گیرند. بروز این ویژگی ها ناشی از تداوم فرورانش لیتوسفر اقیانوسی نئوتتیس به زیر حاشیه جنوبی ایران مرکزی در طی ائوسن است که باعث ورود سیالات حاصل از آبزدایی آن به درون گوشته رویی و متاسوماتیسم و تعدیل شیمیایی ترکیب آن گردیده است. بنابراین، سنگ‎های بازالتی الیگوسن ایران مرکزی از جمله منطقه کلاته سادات، اگرچه در یک حوضه کششی پشت کمانی تشکیل شده اند، امّا ویژگی های دوگانه سنگ های مناطق پشت کمان و فرورانش را به ارث برده اند.